Równie często można się spotkać ze stwierdzeniem, że Polacy i Ukraińcy mają ze sobą wiele wspólnego jak i z głosami, że więcej nas dzieli niż łączy. Podczas naszych podróży po Polsce i Ukrainie bacznie obserwujemy kultury, tradycje i obyczaje obu krajów. Jak jest w rzeczywistości? Aby dokładniej to sprawdzić, postanowiliśmy przygotować alfabet podobieństw i różnic pomiędzy Polską a Ukrainą. Teraz każdy z Was ma szansę ocenić to samodzielnie.
Autorzy: Sophia Demska, Anastasiya Loboda, Jarosław Pobihon
PODOBIEŃSTWA
A – ARCHITEKTURA i KRAJOBRAZ
Spacerując po Krakowie czy Lwowie chwilami można odnieść wrażenie, że polskie i ukraińskie miasta są do siebie bardzo podobne. Bloki z wielkiej płyty, wiekowe kamienice czy zabytkowy rynek to tylko niektóre z przykładów. Podobieństwa widać nie tylko w architekturze, ale również w krajobrazie. Na północy Ukrainy, tak samo jak w Polsce, przeważają tereny nizinne. Z kolei przez południową część Polski oraz zachodnio-południową część Ukrainy rozciąga się pasmo gór Karpat. Obydwa państwa posiadają też bezpośredni dostęp do morza i liczne jeziora.
B – BEZPIECZEŃSTWO
Obydwa państwa bardzo poważnie podchodzą do kwestii współpracy regionalnej, bezpieczeństwa i obronności. Polska i Ukraina ściśle współpracują ze sobą na rzecz zażegnania konfliktu na wschodzie Ukrainy. Podejmują też wspólne wysiłki w celu promowania europejskich aspiracji Ukrainy, czego zwieńczeniem w ostatnim czasie było powołanie tzw. inicjatywy Trójkąta Lubelskiego – stanowiącej odwołanie do wspólnego dziedzictwa Polski, Litwy i Ukrainy.
D – DUMA NARODOWA
Kolejnym wspólnym mianownikiem poszukiwanie pozytywnych aspektów mieszkania we własnym kraju. Na pewno nie ma człowieka, który przynajmniej raz nie narzekał na swoje miasto czy ludzi. Jednak, przy rozmowie z cudzoziemcami staramy się przedstawić swój kraj z jak najlepszej strony i pokazać, że mamy czym się szczycić.
E – EMIGRACJA
Polacy i Ukraińcy rozsiani są po całym świecie. Szacuje się, że poza granicami swoich ojczyzn żyje nawet do 20 mln Polaków i od 11 do 13 mln Ukraińców, dzięki czemu w wielu miejscach na świecie pielęgnowana jest polska i ukraińska kultura i tradycja.
F – FOLKLOR
Polska i ukraińska społeczna kultura ludowa w zależności od regionu przybiera niezwykle różnorodne formy. Co roku na Ukrainie odbywa się Narodowy Jarmark Soroczyński, Jarmark Pokrowski w Zaporożu, a w ostatnich latach popularność zyskuje organizowany w Dzień Kijowa Jarmark na Andrzejewskim Zjeździe. W Polsce szczególne zainteresowanie wzbudzają jarmarki bożonarodzeniowe, organizowane niemal w każdym większym mieście. Każdy znajdzie tam coś dla siebie – od lokalnych smakołyków przez rękodzieła po spektakle i koncerty.
G – GOŚCINNOŚĆ
Chlubimy się naszą narodową cechą, czyli otwartością na bliźnich, przyjmowaniem pod dach podróżnych i czerpaniem radości ze spotkania z innymi. Mamy tradycję pozostawienia jednego dodatkowego nakrycia przy wigilijnym stole dla niezapowiedzianego wędrowca. Nigdy też nie przychodzimy w gości z pustymi rękoma – bombonierki czy kwiaty dla gospodarzy stały się wręcz obowiązkiem przy odwiedzinach.
I – INNOWACYJNOŚĆ
Polacy i Ukraińcy dobrze wiedzą, że wszystko powinno być tak proste, jak to możliwe. Z pewnością większość z Was korzystała lub chociaż słyszała o usługach takich jak Blik, Inpost lub Gramarlly. Czy wiecie, że pochodzą one z Polski i Ukrainy? Z pewnością nie brakuje u nas kreatywnych inżynierów, specjalistów i programistów, których umiejętności doceniane są na całym świecie. Dzięki temu coraz częściej mówi się o nowej europejskiej Dolinie Krzemowej.
J – JEDZENIE
Pierogi mogą być mylące. Dlaczego ruskie? Jeżeli ruskie, to dlaczego są tradycyjnym daniem polskim? Ukraińcy też uważają pierogi (czy inaczej varenyky) za tradycyjne danie swojej kuchni narodowej. Spór rozstrzygnięty, gdyż ulubione przez wszystkich pierogi wywodzą się z przedwojennego Lwowa. Sama zaś nazwa wywodzi się od Rusi Czerwonej (tak nazywało się ówczesne terytorium Galicji). Kuchnie polskie i ukraińskie są zbliżone, a pierogi to nasze wspólne dobro.
K – KONWENANSE
Za zdrowie, za spotkanie, za przyjaźń – to typowe hasła jakie można usłyszeć podczas tradycyjnej biesiady w polskim lub ukraińskim domu. Łączą nas również takie zwyczaje jak przepuszczanie w drzwiach czy ustępowanie seniorom miejsca w transporcie publicznym.
L – LICZBA LUDNOŚCI
Mimo że powierzchnia Ukrainy dwukrotnie przewyższa powierzchnię Polski, populacja obydwu państw jest zbliżona. Wynosi w przybliżeniu 40 mln mieszkańców.
M – MUZYKA
Chyba każdy Polak bawił się przy piosenkach zespołu Enej lub śpiewał refren piosenki ukraińskiego zespołu Mirami pt. ,,Seksualna Niebezpieczna”. Również Ukraińcy dobrze znają niektóre polskie piosenki, jak na przykład “Gdzie jest biały węgorz”, który stał się hitem na Tik Toku, czy ,,Hej Sokoły!”.
O – ORGANIZACJA EURO 2012
Każdy kibic i nie tylko na pewno pamięta największą imprezę sportową, której gospodarzami wypadło być sąsiadującym ze sobą Polsce i Ukrainie. Emocje sięgające zenitu, wielki, huczny finał w Kijowie, ogromny sukces branży turystycznej – tak zapamiętaliśmy mistrzostwa Europy w piłce nożnej. Organizacja Euro przyczyniła się nie tylko do rozwoju infrastruktury drogowej i sportowej w obydwu państwach, ale również stanowiła przykład udanej współpracy polsko-ukraińskiej.
P – PODCASTY
Najbardziej innowacyjną formą dzielenia się wiedzą stały się podcasty. Marki, zauważając potencjał nowego rodzaju internetowej publikacji, aktywnie zaczęły go wykorzystywać dla celów reklamowych. Choć wciąż jest to forma niszowa, kryje w sobie ogromny potencjał. Serca słuchaczy biją się szybciej na sam dźwięk nazw podcastów Tu Okuniewska, Kryminatorium, Imponderabilia. A może Podkast Pidkast, Radio Podil, Vzyala i Prochytala? Każdy znajdzie coś dla siebie.
S – SZCZODROŚĆ
Umiemy dostrzegać i rozumieć potrzeby innych ludzi. Przekonujemy się o tym corocznie na organizowanej przez Jerzego Owsiaka charytatywnej akcji WOŚP. W ciągu 29 finałów udało się zebrać ponad 1,5 mld złotych. Na Ukrainie od 2006 roku działa Ogólnoukraińska Fundacja Charytatywna Serce do Serca, ma na celu ratowanie życia i zdrowia dzieci. Pomysł akcji był zapożyczony od Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, która już od prawie 30 lat cieszy się ogromnym zaufaniem i popularnością.
Ś – ŚMIETANA
Śmietana to jeden z ulubionych produktów mlecznych Polaków i Ukraińców. Wykorzystywana jest przede wszystkim do zup, sosów a także jako dodatek do pierogów, gołąbków czy naleśników. Każdy Polak i Ukrainiec wie, że śmietany nigdy dość!
T – TRADYCJE
Boże Narodzenie, Wielkanoc, Lany Poniedziałek – to tylko niektóre z tradycji, które pielęgnowane są zarówno w Polsce, jak i na Ukrainie. I choć święta Bożego Narodzenia w naszych krajach obchodzone są zwyczajowo w różnych terminach, ich wyjątkowa atmosfera, przyrządzane potrawy i kolędowanie to coś, co niewątpliwie łączy Polaków i Ukraińców.
U – UŻYWANE SAMOCHODY
W obydwu państwach popularną praktyką jest import używanych pojazdów z zagranicy. Polacy i Ukraińcy często sprowadzają samochody z Niemiec, licząc na ich dobry stan techniczny i korzystną cenę.
W – WSPÓLNE KORZENIE I WARTOŚCI
Najważniejszym czynnikiem łączącym obydwa państwa są wspólne korzenie kulturowo-językowe, pochodzące od jednego narodu słowiańskiego. Słowa w języku ukraińskim często brzmią bardzo podobnie do polskich, dzięki czemu Polacy i Ukraińcy są w stanie bez większych przeszkód zrozumieć siebie nawzajem.
Z – ZABYTKI
Wiele polskich i ukraińskich zabytków znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Liczba takich obiektów w Polsce wynosi 1031 (stan na 2015 r.), zaś na Ukrainie 1121 (stan na 2021 r.). Na liście tej znajdziemy m.in Lwowski i Krakowski Rynek Starego Miasta.
RÓŻNICE
A – ALFABET
Jedną z głównych różnic między Polakami a Ukraińcami jest używany przez nich alfabet. Polacy korzystają z alfabetu łacińskiego, podczas gdy na Ukrainie używana jest cyrylica. Alfabet od wieków stanowił jeden z głównych czynników odróżniających zachód od wschodu Europy. Choć w Polsce cyrylica nie jest powszechnie znana, to zdecydowana większość Ukraińców swobodnie posługuje się obydwoma alfabetami.
B – BARSZCZ
Barszcz barszczowi nierówny. Zarówno Polacy i Ukraińcy kochają to tradycyjne dla obydwu kuchni danie. W Polsce barszcz jest czysty, cedzony przez sitko z dodatkiem octu – nie może go zabraknąć na wigilijnym stole. Ukraiński barszcz jest bogaty w różnorodne składniki – buraczki, ziemniaki, marchewkę, fasolę, kapustę i suszone śliwki. Ciekawostką jest fakt, że Ukraina planuje złożyć wniosek w sprawie umieszczenia ukraińskiego barszczu na liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO.
C – CZAS
W Polsce obowiązuje czas środkowoeuropejski, zaś na Ukrainie wschodnioeuropejski. Dlatego też podczas planowania podróży lub spotkania online między Polską a Ukrainą należy uwzględnić godzinną różnicę czasu. Lot z Wrocławia do Lwowa może stać się prawdziwą podróżą w czasie: wylatując o godzinie 12:30 po 45-minutowym locie dotrzesz na miejsce o 12:15.
D – DOLARY I EURO
Będąc na Ukrainie warto zaopatrzyć się w dolary. Na Ukrainie popularnym zwyczajem jest używanie amerykańskich dolarów w celu przeprowadzenia transakcji o wysokiej wartości takich jak zakup nieruchomości. W przeciwieństwie do Polski, gdzie narodowa waluta cieszy się większym zaufaniem a niektórych transakcji można dokonywać również za pomocą euro.
E – ERASMUS+
Polskie uczelnie proponują bogatą ofertę edukacyjną wymiany zagranicznej. Studenci chętnie z niej korzystają wyjeżdżając na uczelnie zagraniczne nawet do kilku razy w ciągu studiów licencjackich i magisterskich. Ukraińskie uczelnie wciąż wzbogacają swoje oferty dydaktyczne o międzynarodowe wymiany studenckie, ale wciąż jest odczuwalny ich niedobór. Nie jest to wciąż tak popularne jak w Polsce, a sukcesem jest wyjechanie nawet na jeden semestr do uczelni partnerskiej. Jednak powoli zauważalne są zmiany i liczba ofert wyjazdów stopniowo się poszerza.
F – FRAZEOLOGIA
Gdy chcemy ująć coś w sposób opisowy lub wzbogacić naszą wypowiedź a brakuje nam słów, sięgamy po związki frazeologiczne. Każdy z naszych języków wykazuje cechy charakterystyczne, które w ten czy inny sposób odzwierciedlają narodowe archetypy. Jeżeli u Ukraińców wróble w głowie ćwierkają, to u Polaków wróble w głowie się gnieżdżą.
H – HORIŁKA
Nie zdziwcie się, jeżeli od znajomych z Ukrainy dostaniecie zaproszenie na wypicie horilky. Nie jest to zaproszenie na degustację niezwykłego rodzaju wina ani też whiskey z górnej półki, tylko…wódki. Tak! Znana na całym świecie wódka, czy jak kto woli – vodka, na Ukrainie ma swoją unikalną nazwę. Podobno nazwa wywodzi się od słowa “hority” (pol. palić się), gdyż jedną z metod kontroli siły alkoholu w trakcie jego produkcji jest podpalanie porcji testowej. Na zdrowie!
J – JĘZYK
W przeciwieństwie do Polski, gdzie powszechnie używany jest język narodowy, na Ukrainie oprócz oficjalnie obowiązującego języka ukraińskiego w niektórych regionach mieszkańcy są dwujęzyczni i na co dzień posługują się również językiem rosyjskim.
K – KOMUNIKACJA MIEJSKA I TRANSPORT
Spacerując ulicami ukraińskich miast lepiej dobrze się rozejrzyj zanim wkroczysz na ulicę. Podczas gdy w Polsce kierowcy przeważnie zatrzymują się przed pasami, aby pieszy mógł bezpiecznie przejść na drugą stronę ulicy, na Ukrainie zwyczaj ten nie jest już taki popularny. Warto przypomnieć sobie zasadę przechodzenia przez jezdnię znaną z czasów szkolnych: ”spójrz w lewo, potem w prawo i znów w lewo”.
L – LEGENDY
Nieco podobne, ale wciąż różne legendy o założeniu naszych stolic. O początkach historii Gniezna, pierwszej stolicy Polski, mówi legenda o trzech braciach. Byli to Lech, Czech i Rus. Przedzierali się oni przez puszcze w poszukiwaniu ziemi, na której mogliby się osiedlić, aż ich oczom ukazała się dolina a na jej wzgórzu orzeł w swoim gnieździe. Uznali to za dobry znak, stąd orzeł biały znajduje się na polskim godle, a miasto uznawane za pierwszą stolicę Polski, zwie się Gniezno. Legenda o powstaniu Kijowa również zaczyna się od trzech braci: Kija, Szczeka i Chorywa oraz ich siostry Łybedzi. Kraina leżąca wśród zielonych wzgórz nad rzeką Dniepr oczarowała rodzeństwo, przekonując je do osiedlenia się w tym miejscu.
N – NARODOWE TAŃCE
Bez poloneza nie obejdzie się żadna studniówka w Polsce. Z kolei w ostatni dzień szkoły na Ukrainie każdy uczeń powinien zatańczyć walca – piękny, choć nie tradycyjny w tym regionu taniec. Kujawiak, oberek, mazurek, krakowiak to tylko niektóre tradycyjne tańce Polskie. Rodzajem ludowego tańca ukraińskiego jest Hopak, który jest jednocześnie rodzajem sztuki wojennej. Tańczony jest tradycyjnie przez mężczyzn. Warto nauczyć się kilku podstawowych ruchów dla zaspokojenia własnej ciekawości.
O – OLIGARCHIA
Jednym ze skutków przemian społeczno-gospodarczych lat 90-tych na Ukrainie był wzrost nierówności społecznych. W przeciwieństwie do Polski, gdzie sprawnie wdrożono mechanizmy wolnorynkowe, na Ukrainie podobnie jak w innych republikach postsowieckich doszło do rozwoju systemu oligarchicznego.
P – PIWO
Najsłynniejszym ukraińskim trunkiem niezmiennie od 1715 roku jest Piwo Lwowskie. Browar ten został zbudowany przez jezuitów za pozwoleniem hrabiego Stanisława Potockiego. Scena ukraińskiego kraftu ma się bardzo dobrze. Podobnie w Polsce, gdzie wyszukane piwa rzemieślnicze gaszą pragnienie wyrafinowanych piwoszy, czy to w barach czy podczas przeróżnych festiwali.
R – RELIGIA
Podczas gdy w Polsce zdecydowana większość wierzących (ok. 87%) deklaruje przynależność do Kościoła katolickiego, na Ukrainie dominuje prawosławie (ok. 76%). W zachodniej części naszego sąsiada popularny jest również Kościół grekokatolicki, którego historia sięga jeszcze Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Po zawarciu tzw. Unii Brzeskiej w 1596 r., część duchownych i wyznawców prawosławia uznała papieża za głowę Kościoła, przyjmując dogmaty katolickie, jednocześnie zachowując bizantyjski ryt liturgiczny.
S – SYMBOLE NARODOWE
Jest kilka państw, które w swoim godle mają orła. Polski herb nie jest tutaj wyjątkiem, jednak nasz Orzeł Biały z pewnością wyróżnia się na tle innych swoją oryginalnością i prostotą. W herbie Ukrainy widnieje za to Złoty Trójząb na niebieskiej tarczy. Jeżeli dobrze się przyjrzymy, dostrzec można zakodowane w nim słowo ,,wolność” (ukr. volia). Flaga Polski o kolorach biało-czerwonych symbolizuje czystość i waleczność, a ukraińska, o barwie niebiesko-żółtej, oddaje uroki ukraińskiego krajobrazu – błękitne niebo oraz urodzajne, złociste łąki.
Znajomość i zrozumienie naszych różnic oraz szacunek dla nich zachęca do poszukiwania tego, co jednoczy nasze narody. A to jest klucz do nawiązania przyjaznych i produktywnych relacji, bo to brak informacji prowadzi do powstawania stereotypów, które stają się przeszkodą w porozumiewaniu się i współpracy. Otwórzmy więc nasze umysły na nowe możliwości i poznajmy się bez uprzedzeń.
Artykuł powstał w ramach projektu „We are not the labels!”, finansowanego przez Polsko-Ukraińską Radę Wymiany Młodzieży oraz Ministerstwo Edukacji i Nauki.